روغنی که هم خوراکی است و هم صنعتی

در گزارش امروز قصد داریم درباره یکی از محصولات به دست آمده از ضایعات خرما اطلاعاتی ارائه کنیم. در واقع «روغن خرما» به‌عنوان یکی از مواد استحصالی از هسته خرما شمرده می‌شود که در طب سنتی بسیار کاربرد دارد. این روغن برای جلوگیری از ریزش مو و همچنین برای زخم معده به کار گرفته می‌شود. این تنها استفاده‌های خوراکی این محصول نیست که آن را دارای قابلیت سرمایه‌گذاری کرده، بلکه مهم‌تر از اینها استفاده صنایع مختلف از روغن هسته خرماست که به آن فرصت‌های مناسبی برای سرمایه‌گذاری داده است. در واقع در بسیاری از کشورها این مایع، ماده اولیه صنایع شوینده و پاک‌کننده مانند انواع شامپو، پودرلباسشویی و صابون گزارش شده است.

معرفی طرح

محصول تولیدی در این طرح روغن هسته خرما می باشد. خرما از محصولات عمده کشاورزی ایران است و حدود ۶۰ درصد وزن خشک آن را قند تشکیل می دهد. مناطق عمده کشت خرما در ایران استان های خوزستان، هرمزگان، بوشهر، سیستان و بلوچستان، ۸۷۷ هزار تن بوده است. حدود ۳۰ درصد خرمای تولید شده در کشور مستقیماً جذب بازار مصرف نمی شود و می بایست در واحدهای صنایع تبدیلی و فرآوری تبدیل به فرآورده های با ارزش شود. این فرآورده ها به دو بخش تخمیری و غیر تخمیری تقسیم بندی می شود. از آنجاکه خرما حاوی درصد زیادی قند است، لذا به عنوان منبع کربنی در فرایندهای تخمیری استفاده می شود.

مواد اولیه در دسترس

این روغن از هسته خرما تامین می‌شود چرا که گوشت خرما حاوی روغن اندکی حدود ۲ تا ۵درصد است صورتی که هسته آن ۷٫۷ تا ۱۲٫۷ درصد روغن دارد. هسته خرما حدود ۱۰درصد وزن آن را شامل می‌شود که ماده اولیه برای این سرمایه‌گذاری محسوب می‌شود. برای تهیه این هسته‌ها می‌توانید سری به کارگاه‌های فرآوری خرما بزنید چرا که بسیاری از کارگاه‌های فرآوری مانند تهیه شیره، قند، اسیدسیتریک و الکل هسته خرما را به‌عنوان ضایعات دور می‌ریزند و استفاده‌ای اقتصادی از آن نمی‌کنند و این ضایعات را یک نخاله دست و پاگیر تلقی می‌کنند که همین نخاله‌ها می‌تواند یک سرمایه‌گذاری مطمئن را برای افراد دیگر رقم بزند. البته در برخی موارد نادر هم مقداری از این هسته‌های خرما با لیف آن چرخ شده و صرف خوراک دام‌ها می‌شود اما بخش اعظم این هسته به‌عنوان ضایعات هدر می‌رود.

در مجموع می‌توان گفت تهیه مواد اولیه در این سرمایه‌گذاری با سهولت بسیار و قیمت پایینی همراه است که همین مسئله خود می‌تواند یکی از مزیت‌های این سرمایه‌گذاری به شمار آید چرا که اصلی‌ترین مسئله برای تولیدکنندگان همواره مواد اولیه به شمار می‌آید.

فرآیند روغن کشی و تصفیه روغن

هسته های روغنی از هنگام برداشت تا بدست آمدن محصول نهایی (روغن) مراحل مختلفی را پشت سر می گذارند، مراحل اولیه شامل جداسازی هسته از خرما، پاک کردن هسته و آماده سازی هسته برای روغنکشی است که پس از این مراحل، روغنکشی از هسته انجام میشود. پس از طی این مراحل بر روی روغن خام بدست آمده مراحل مختلف تصفیه انجام میشود.

در بخش تصفیه مواد مختلفی از روغن حذف میگردد و در این مرحله بعضی از مواد مفید نیز به مقدار کم خارج میگردند این مراحل شامل خنثی سازی، بو زدائی، رنگ زدائی، هیدروژناسیون و فرآیندهای تکمیلی است.
آماده سازی هسته های روغنی: شامل قسمت های توزین، تمیز کردن، خرد کردن و واجد شرایط کردن هسته ها برای روغنکشی (پختن) پرک کردن ( فیلک کردن) است. اعمال خشک کردن و پوستگیری نیز میتواند بر حسب فرآیند و هسته هایی که روغنکشی میشود به این مراحل اضافه میشود.
۱ – تمیز کردن: در این مرحله هسته خرما از ضایعات و خار و خاشاک جدا شده و به صورت هسته بدون ضایعات در می آید.
۲– خرد کردن هسته: پس از جداسازی هسته، مرحله خرد کردن انجام میشود. بهترین راندمان و کیفیت روغنکشی زمانی بدست میآید که از هسته بندی با مش ۲۰ انجام شود. آزمایشات روغنکشی با استفاده از دستگاه سوکسله و حلال AW- 406 بر اساس ۱۰٫۱۶۷ AOAC صورت گیرد.
۳ -عمل پختن: برای سهولت در آزاد شدن چربی در فرآیند پرس مکانیکی، عمل حرارت دادن بکار برده میشود. رطوبت نقش مهمی در واکنش پختن و بدون رطوبت کافی عمل پختن به خوبی انجام نمیشود. آب یا بخار یا هر دو معمولاً برای افزودن رطوبت مصرف میشود.

تجهزات مورد نیاز

دستگاه های معمول برای پختن هسته های روغنی، دیگ های پخت استوانه ای عمودی یا افقی است. فرآیند پختن شامل دو مرحله پختن مرطوب و سپس خشک کردن تا حد رطوبت ۳ درصد است. در دستگاه های عمودی دودکش مانند، هسته ها در یک مخزن پخته و خشک میشوند. دستگاه های افقی برای پختن بوده و خشک کردن فقط در تانک افقی جداگانه انجام میشود.
مزیت دستگاه های افقی پخت بر دستگاه عمودی این است که در دیگ های افقی ماده خام به سرعت به درجه حرارت مورد نظر میرسد، در حالی که در دیگ های دودکشی زمان بیشتری لازم است. آنزیمها مدتی فعالیت داشته و این امر سبب افت کیفیت روغن و کاهش رزش غذایی کنجاله میشود، یا موادی آزاد کند که کاتالیست هیدروژناسیون را غیر فعال کند. اگر آنزیمها در ماده وجود داشته و یا به دلایلی دستیابی به زمان کافی برای نگهداری در دستگاه پخت میسر نباشد، استفاده از دو دیگ افقی که بطور ردیفی قبل از خشک کن قرار گرفته اند، میتواند مفید باشد. در دیگ های افقی امکان اینکه قدری از ماده خام بتواند به سرعت به سمت انتهای تخلیه دستگاه حرکت کرده و قبل از پختن کامل از دستگاه خارج شود، وجود دارد.

شاخصهای مالی طرح

بر اساس تحقیقات صورت گرفته ، برای ایجاد یک واحد صنعتی به ظرفیت ۱۵۰۰ تن در سال حدودا به ۳ میلیارد تومان سرمایه اولیه نیاز دارید و علاوه بر آن  یک میلیارد تومان هم سرمایه در گردش مورد نیاز می باشد. نرخ بازدهی طرح ۳۳ درصد بوده و کمتر از ۳ سال می توانید پول خود را برداشت نمایید.

البته این مبلغ سرمایه‌گذاری برای راه‌اندازی یک کارخانه بزرگ با حجم بالا گفته شده است اما شما می‌توانید در حجم‌های کوچک‌تر حتی به میزان ۲۰۰ میلیون هم سرمایه‌گذاری کنید اما تولید در حجم‌های پایین کمکی به وضعیت تولید این محصول در کشور نمی‌کند و شما هم جزو یکی از صاحبان کارگاه‌های زیرزمینی روغن‌کشی به‌شمار می‌آیید. در نهایت برای گرفتن مجوزهای لازم برای سرمایه‌گذاری در این کار، باید از وزارت بهداشت مجوز بگیرید. همچنین وزارت جهاد کشاورزی برای حمایت و تامین مواد اولیه می‌تواند کمک زیادی به سرمایه‌گذاری شما کند.